نهصدو پنجاه و پنجمین اثر باستانی ایران یکی از مهمترین تپه های باستانی کشور است. که به ازبکی شهرت دارد
تل تاریخی ازبک یکی از تپه های مهم در باستان شناختی ایران درنظرآباد و 85کیلومتری غرب تهران است مجموعه ای کهن که هفت هزارسال تاریخ ایران باستان رادرخود دارد لیکن همچنان در قرق مالکان خصوصی قرار دارد.این محوطه یکصد هکتاری شامل یک تپه بلند به ارتفاع 26 متر با نام اربکی شهرت جهانی دارد که تعدای تل های کوچکی از جمله مارال و جیران تپه دوشان و یان تپه گوموش و تپه تختگاه را در کنار خود جای داده است. کشف هزاران سفال و قطعات فلزی و گورها نشان از غنای این تپه دارد این ناحیه در حدود 2700سال پیش در دوران حکومت مادها یکی از شهرهای آبادان این ناحیه بوده است تپه 26 متری ازبکی بربالاترین سطح بقایای قلعه ماد را به تماشاه گذاشته است که برای رسیدن به قلعه مذکور باید 90 پله را طی نمود.وسعت 950 مترمربع تپه بر بالا تالار شورا و تالار بارعام /عبادتگاه و اتاق های نگهبانی و....را در خود جای داده است. در تپه ازبک در کنار عبادتگاه سکوی نذورات قرار دارد که به دلیل تقدس مکان اطراف ان را دیواری کشیده اند تا از عبادتگاه محافظت نماید و حرمت و قداست آن هم حفظ شود. اثری که می تواند در فهرست میراث جهانی ثبت گردد متاسفانه امروزه بخش وسیعی از تپه از سوی مالک آن به استخر تبدیل شده است. و باستان شناسان تا کسب موافقت مالک آن را نگیرند نمی توانند حتی به دیدار آن بروند.کاوش های متعدد صورت گرفته از سوی هیات های مختلف در طول یک دهه اخیز گرچه ناقص بو.ده اما باستان شناسان در نزدیکی تالار های قلعه لولای در ها را کشف نموده اند که نشان می دهد این لولا ها در خانه هایی که از خشت قالبی و قوسدار ساخته شده بکار رفته است با نگاهی به دیوار ها دورنگ بودن قلعه بوضوح دیده می شود..این تپه که به حدود 7500 سال قبل از میلاد مسیح تا دوره مادها بر می گردد ودر در دوره اسلامی نیز به صورت گورستان مورد استفاده بوده است. بنابر این با یک دوره گسترده و تنوع زیاد سفالینه های زیاد و متفاوت روبرو می باشد لذا . بر همین اساس به منظور انجام گاهنگاری فرهنگ‌های فلات ایران می‌تواند نقش اساسی داشته باشد لازم به ذکر است کمترین آثار تاکنون شناخته شده در محوطه ازبکی در منتهی الیه جنوب غرب روستای ازبکی در حدود 700 متری از تپه مرتفع ازبکی به دست آمده است از این محوطه که یان تپه نام دارد ، آثاری از معماری و سفال نیمه دوم هزاره هفتم از نوع فرهنگ های فلات قدیم A, B ( سیلک 1 و 2) به دست داده است . به نظر می رسد که جیران تپه ، در 250 متری جنوب غرب تپه ازبکی و 300 متری شمال شرق یان تپه ، آثاری همزمان با یال تپه داشته باشد ، اما در لایه های زیرین این تپه گورستانی از دوران عصر آهن سرتاسر آن را در بر گرفته است و در بالاترین لایه ها یک گورستان اسلامی از قرن هفتم تا عصر حاضر ایجاد شده است . آثار و بقایای فرهنگی اندکی جدیدتر متعلق به اواخر هزاره ششم و اوایل هزاره پنجم ق . م ( فرهنگ سفال آلویی ) در مارال تپه در حدود 50 متری از دامنه غربی تپه ازبکی به دست آمده است که در واقع فرهنگ تاکنون ناشناخته ای در حد فاصل دوره های سیلک 1 و سیلک 2 است مرگ خاموش این تپه را در کام خود فرو برده است بی آنکه اقدامی عملی کرده باشیم.
